Op Parkenroute 1 — het eerste deel van de Parkenroute Den Haag — fietst u onder andere langs het Haagse Bos, Landgoed Clingendael, het Westbroekpark, Landgoed Zorgvliet, het Hubertuspark en het Oostduinpark. Onderweg leert u over de adellijke families en hun stijl, over de oorlogen en de overlevingsmodus van de Hagenaars, en over de stadse natuur.
De routebeschrijving staat op deze pagina en in het routeboekje. Parkenroute Den Haag 1 is ook opgenomen als voorgeplande fietsroute in de webversie van de Routeplanner van de Fietsersbond.
Parkenroute 1 vormt een gesloten lus: als u de route volgt eindigt u altijd weer waar u begonnen bent. Deze beschrijving begint en eindigt op de Bezuidenhoutseweg tegenover het Koningin Julianaplein en Den Haag Centraal.
Routebeschrijving
Afkortingen:
RA = rechts afslaan
LA = links afslaan
RD = rechtdoor rijden
U staat op de noordwestzijde van de Bezuidenhoutseweg met links van u, aan de overzijde van de Bezuidenhoutseweg, het Koningin Julianaplein en treinstation Den Haag Centraal.
- RA: de Laan van Reagan en Gorbatsjov.
- Bij het Paviljoen Malieveld RA: de Koekamplaan.
Links ligt het Malieveld en rechts de Koekamp.
Malieveld
Het Haagse Bos strekte zich, in de tijd van de Hollandse graven, uit tot aan het Lange Voorhout. Het Malieveld lag in het Bos en hoorde bij de grafelijke terreinen. Op deze open plaats werd vanaf 1606 het maliespel beoefend. Het maliespel kent overeenkomsten met croquet en golf. In latere tijden werden hier aan de rand van het Bos wilde feesten gehouden, waaraan de gehele Haagse bevolking deelnam. Nu wordt het terrein gebruikt voor kermissen, circussen en manifestaties.
Koekamp
De Koekamp was een afgesloten veld in het Haagse bos, waarop runderen werden gehouden. Met deze runderen werden een soort stierengevechten gehouden. Het ging daarbij om een gevecht tussen twee runderen, die tegen elkaar werden opgehitst. De Koekamp is nu een hertenkamp.
- Aan het eind RA: de Boslaan.
- Na 100 meter LA, de Boslaan en de overkluisde Utrechtsebaan oversteken en RD: het Haagse Bos in fietsen.
- Na de brug links aanhouden.
- Na de volgende brug op een kruispunt van fietspaden RA.
- Steek: de Laan van Nieuw Oost-Indië over en ga RD.
Haagse Bos
De geschiedenis van Den Haag is onverbrekelijk verbonden met die van het Haagse Bos. Omstreeks 1200 gingen de Hollandse graven er vanuit hun residentie ’s-Gravenzande op jacht. Dat was dus voordat van de nederzetting “Die Haghe” sprake was.
Oorlogen en stadsuitbreidingen hebben het Bos teruggedrongen naar de huidige afmetingen. De Spanjaarden kapten een zesde deel van de eiken en gebruikten het hout voor het beleg van Leiden. Tijdens de Franse bezetting gaf Napoleon opdracht het Bos te kappen. Door langzaamaan-acties van de Hagenaars werd deze opzet verijdeld: Napoleon was onttroond voor het karwei gereed was. In de Tweede Wereldoorlog kapten de bezetters 70% van de bomen.
De vijvers in het Bos kwamen in 1821 gereed.
Frederik Hendrik liet “Huis ten Bosch” in de 17e eeuw als buitenhuis bouwen. De tuin is een geschenk van het Nederlandse volk. Huis ten Bosch wordt nu door de koning en zijn gezin bewoond.
- Bij de achteruitgang van het paleis LA.
- Bij de hekken LA: de Leidsestraatweg.
- Na circa 500 meter RA: een fietspad dat leidt naar: de Benoordenhoutseweg.
- Steek de weg te voet over bij de voetgangersoversteekplaats en fiets RD: Laan van Clingendael.
- Bij de ingang van landgoed Clingendael RA naar het vrijliggende fietspad langs: de Wassenaarseweg.
Clingendael
Philips Doublet I kocht in 1591 een eenvoudige hofstede met grond van Jhr. Willem van Dorp en begon het terrein systematisch aan te leggen. Hij had, net als zijn vrienden Jacob Westerbaen (arts), Constantijn Huygens (musicus en diplomaat) en Jacob Cats (politicus) voor planten en bomen veel belangstelling.
Philips Doublet III was ook een bekende amateurtuinarchitect. Hij moderniseerde Clingendael geheel naar de heersende landschapsstijl van de 17e eeuw.
In de negentiende eeuw kreeg het buiten zijn huidige vorm. De familie Van Brienen liet de ontwerper Dinn omstreeks 1850 de “Japanse Tuin” aanleggen (zie foto). De tuin is tijdens de hoofdbloei van de flora in voor- en najaar voor het publiek opengesteld.
In 1954 werd de gemeente Den Haag eigenares en stelde de buitenplaats voor recreatie open. In het buitenhuis is nu het Instituut Clingendael gehuisvest.
- RD: de Van Brienenlaan. U fietst nu tussen twee parken door.
Links ligt Clingendael en rechts Oosterbeek.
Oosterbeek
Oosterbeek werd omstreeks 1640 aangelegd door Jonathan van Luchtenburch. Later werd het eigendom van de Delftse regentenfamilie Van der Dussen. In 1839 kocht baron Van Brienen van de Grootte Lindt Oosterbeek.
In opdracht van de eigenaren vormde de tuinarchitecten J.D. Zocher sr. en jr. Oosterbeek om naar de zogenaamde vroege landschapsstijl, met een romantische afwisseling van slingerende paden.
Den Haag kocht het park in 1953 en stelde het een jaar later als wandelpark open. Het park is rijk aan flora.
- Aan het einde van het pad direct na de brug LA (een betonnen pad) richting Scheveningen.
- Op de T-kruising RA: het Ruychrockpad (richting Scheveningen).
- Bij de eerste weg LA: Groenendaal.
- Op de kruising RD. U fietst over het viaduct en het fietspad dat links afbuigt naar: de Oude Waalsdorperweg.
Rechts ligt een campus van TNO.
- Bij de rotonde LA.
- Bij het eerste fietspad RA: het Maurits Kiekpad.
Links ligt het Internationaal Strafhof.
- Blijf dit fietspad 1,5 km volgen tot een fietspad-kruispunt. Hier LA naar de oversteek met de verkeerslichten.
- Bij die verkeerslichten: de Van Alkemadelaan oversteken en RD: de Pompstationsweg.
- Volg het fietspad langs de Nieuwe Scheveningse Bosjes tot aan de Badhuisweg. Hier RA.
- Na 50 meter RA: het fietspad op dat door de Bosjes gaat: het Tramwegpad.
Nieuwe Scheveningse Bosjes
De Nieuwe Scheveningse Bosjes behoorden vroeger tot de uitgestrekte “wildernisse” (zie de beschrijving van de Scheveningse Bosjes). In de jaren dertig van de vorige eeuw werd hier het duinterrein door werklozen beplant met populieren, Oostenrijkse dennen en bergdennen. Na de oorlog was herbeplanting noodzakelijk. Het huisvuil, dat op het laatst van de oorlog niet meer kon worden afgevoerd, werd bij het herstel van de Bosjes gebruikt.
Aan het einde van het fietspad ligt rechts een museumbunker.
- Bij het koffiehuis “de Boshut” LA: de Nieuwe Parklaan oversteken en RD: de Cremerweg.
- De Cremerweg daalt.
Rechts ligt het Westbroekpark.
Westbroekpark
Het Westbroekpark is begin 1920 aangelegd naar een plan van de heer P. Westbroek, de toenmalige directeur van de Plantsoenendienst. Eind jaren veertig werd dit park populair omdat vanaf 1948 bloemententoonstellingen werden gehouden. Het park doet door zijn bloementuin, de losstaande boomgroepen en de vele schilderachtige doorkijkjes sterk aan de parken in Engeland denken. De bloementuin is zeer uitgebreid met honderden prachtige vaste planten. Het pronkstuk van het park is het Rosarium. Daar staan de nieuwste rozensoorten van kwekers uit de hele wereld.
- Na de brug bij de Haringkade RA en direct daarna LA: de Duinweg.
- De weg stijgt.
Halverwege de klim ligt links het “Belvédère” dat op de Waterpartij uitkijkt.
- Bovenaan LA: de Hogeweg en 100 meter verder weer LA.
- De weg loopt niet dood. Het dalende fietspad (Dwarsweg) komt uit bij: de Prof. B.M. Teldersweg.
Links ligt het Nationaal Monument voor de oorlogsslachtoffers in het voormalige Nederlands-Indië.
- RA: het Ten Vijverpad dat parallel aan de B.M. Teldersweg loopt.
- Bij het eerste verkeerslicht RD en even verderop het kruispunt met: de Scheveningsweg RA.
- Volg het fietspad tot de eerste straat links. Hier LA: Frankenslag.
- Om de Frankenslag te blijven volgen moet u bij de J. van Oldenbarneveltlaan RA en dan LA.
- Na 1 kilometer aan het einde van de Frankenslag de Van Boetzelaerlaan oversteken. Let op de tram.
- RD: de Willem de Zwijgerlaan.
- Steek: de Van Boetzelaerlaan over en fiets: de Willem de Zwijgerlaan uit tot aan: de Stadhouderslaan.
- De Stadhouderslaan steekt u RD over: de Eisenhowerlaan en 50 meter verder RA: de Catsheuvel.
- De Catsheuvel buigt naar links. Aan het eind RA: het fietspad dat tussen de gebouwen door loopt.
- U komt uit bij: de Johan de Wittlaan. Even naar links.
- Bij de verkeerslichten RA, de Johan de Wittlaan oversteken en RD: de Adriaan Goekooplaan.
Aan het eind van deze laan is de verbinding met Parkenroute 2.
Om Parkenroute 1 te blijven volgen fietst u terug aan de overkant van de Willem de Zwijgerlaan.
Rechts is de achteruitgang van het Catshuis — de ambtswoning van de minister-president — dat in het park Zorgvliet ligt.
Zorgvliet
In 1643 kocht Jacob Cats een stuk land ten noorden van Den Haag. Pas in 1652, hij was toen 75 jaar, kreeg hij gelegenheid zich geheel te wijden aan de ontginning van z’n landgoed. Om de groei van bomen en gewassen mogelijk te maken liet Cats de grond omspitten en van veen zuiveren. Cats besteedde veel zorg aan zijn landgoed. Als curator van de Leidse Universiteit kon hij zaad van allerlei buitenlandse gewassen uit de Leidse Hortus op zijn land aanbrengen.
Zorgvliet werd een wonder van cultuur. Ook de latere eigenaars van Zorgvliet hebben veel aandacht aan het landgoed besteed. In de Franse tijd werd de Franse manier van tuinaanleg toegepast. Weer later werd het park herschapen naar de tuinstijl van William Kent in een meer natuurlijke Engelse landschapsstijl.
- Aan het eind van de laan, bij de Scheveningseweg RD, de trambaan oversteken en RD het park in: het Galgenpad.
Dit zijn de Scheveningse Bosjes.
- RA naar het brede fietspad: het Jonge Rijspad.
Scheveningse Bosjes
Vroeger lag tussen Scheveningen en Den Haag een uitgestrekt golvend duingebied, dat de “Wildernisse”, of de “Graefelijkheids Wildernisse” heette.
In 1798 kreeg Willem Heijtveldt een stuk grond waar hij akkers aanlegde en ook bomen plantte. Deze Willem, woonachtig te Rotterdam, was een uitgeweken Bataaf. Zijn bijnaam was dan ook “de Bataaf”. Hij liet een houten boerderij bouwen ongeveer op de plaats waar nu de tennisbanen liggen.
Het duurde meer dan twee eeuwen om de Scheveningse Bosjes te bebossen. Steeds terugkerende stormen ontwortelden de grote bomen, omdat ze door de harde zandgrond te ondiep wortelden.
Na 1860 kreeg dit gebied zijn huidige vorm. Het initiatief daartoe kwam van de wethouder Jhr. H.C.A. Ver Huell. De Waterpartij is ontstaan na zandafgravingen ten behoeve van de stadsuitbreiding. Op zijn initiatief werd daar de grote vijver aangelegd.
Stormen en zoutaanslag van de zee waren vijanden van de Bosjes. Maar ook de mens. In de Franse tijd haalden de arme Scheveningers er hun hout voor de kachel vandaan. In de Tweede Wereldoorlog deden dat de bezetters en de Haagse bevolking.
- Ter hoogte van de Ver-Huëllweg RA: fietspad Het Hooge Paadje.
- Het pad komt aan het eind van de Bosjes bij een koffiehuis. LA: de Kerkhoflaan.
Tegenover de ingang van de RK-begraafplaats staat het tolhek dat vroeger aan het begin van de Scheveningseweg stond.
- De eerste weg LA: de Dr. Aletta Jacobsweg.
- Vervolgens RD onder het viaduct door en bij de rotonde RD: de Badhuisweg.
- De eerste weg RA: de Kwekerijweg en 10 meter verder weer RA naar het fietspad: het Kwekerijpad.
- Aan het eind van het fietspad rechts aanhouden tot de T-kruising. Nu scherp LA: de St. Hubertusweg.
- De weg stijgt.
Rechts ligt het Sint Hubertuspark.
Sint Hubertuspark
Het Sint Hubertuspark was vroeger een geliefkoosd jachtterrein. Omstreeks 1930 werd hier middenin het park door de Plantsoenendienst met behulp van een aantal werklozen in de werkverschaffing een duintop kunstmatig verhoogd. Zo hoog moest het zand worden opgekruid, dat vanaf een plateau de zee te zien was. Door dit zware karwei kreeg de “duintop” van de zandkruiers de bijnaam “bloedberg”.
In het park kan en mag niet gefietst worden, daarom leidt de route om het park heen.
- Op de T-kruising na de daling RA.
- Even verder het bruggetje over.
Links ligt de stadskwekerij.
- 30 meter na de brug RA naar: het Duinroospad dat omhoog loopt naar: de Klatteweg. Hier RA.
- Bij de ingang van “Klein Zwitserland” buigt de weg naar links en heet nu: de Maurits de Brauwweg.
- Aan het einde RA. Het fietspad ligt langs de Van Alkemadelaan.
Rechts ligt Klein Zwitserland.
Klein Zwitserland
Klein Zwitserland is een uitsnijding in het omringende duingebied die ontstaan is door zandwinning. Het hoogteverschil met omliggende gebieden loopt op tot 9 meter.
- Na 500 meter bij het eerste kruispunt RA: Waalsdorperweg.
- Op de volgende kruising RA: de Van der Burchlaan.
- Vlak voor de ingang van de kazerne LA: de Van Voorschotenlaan.
- Aan het einde van de laan de Waalsdorperweg schuin rechts oversteken: de Oostduinlaan.
- De Oostduinlaan 500 meter volgen tot rechts bij de Groenhovenstraat. Hier LA: het Goetlijfpad. Pas op het verkeer bij het oversteken van de Oostduinlaan.
- Het fietspad komt uit in: de Goetlijfstraat.
- Even verder de eerste straat RA.
- Langs het gebouw “Florence” tot de ingang van het park fietsen.
- Door het park heen wandelen.
U loopt door het landgoed Arendsdorp. Rechts ziet u de Oude Koepel. Daarachter ligt het landgoed Oostduin.
Arendsdorp
In het begin van de zestiende eeuw bevond zich op de plaats van het huidige park Arendsdorp een boerderij met erf dat de aandacht trok van de welgestelde Mr. Arent van Dorp. Toen was het gebruikelijk dat de zeerwelgestelden zich door het bezit van een buitenplaats onderscheidden van de gewoon-welgestelden. In 1586 kocht van Dorp daarom de boerderij met de grond en liet er een fraai buiten van maken.
Door vererving en verkoop werd Arendsdorp op den duur sterk verbonden aan het landgoed Oostduin van de familie Fagel. In 1939 kocht de gemeente het landgoed. Het park doet door zijn mooie doorkijkjes en de ruime opzet sterk denken aan de parken in Engeland.
Oostduin
Omstreeks 1580 liet Baptist de Montevaldona bij Den Haag een buitenhuis bouwen waar tegenwoordig het park Oostduin ligt. Dit landgoed wisselde steeds van eigenaar, waarvan de bekendsten de families Fagel en Van Bylandt waren. De laatste bewoonster was Marie A.O.C. gravin van Bylandt. Haagse patriciërs brachten alleen de zomers op hun buiten door. Zo ook de gravin. ’s Winters verbleef zij in een fraai huis aan het Lange Voorhout. Pas na de Eerste Wereldoorlog heeft ze haar buitenhuis voor permanente bewoning laten inrichten. Ze besteedde veel aandacht aan haar huis en het park. Zij liet van internationale tentoonstellingen voor tuinaanleg het mooiste naar Oostduin brengen.
Het huis raakte zwaar beschadigd in de Tweede Wereldoorlog en werd in 1947 gesloopt.
In 1958 is het park voor het publiek opengesteld. In het park staat nog de oude koepel, een gebouw met een hoog achthoekig middengedeelte met één verdieping en twee lagere zijtorentjes. De gravin dronk hier haar thee.
Aan de rand van het park staat ook nog een mooi, met riet bedekt huis: “de Rietjes”. In de zijmuur staan twee met cement geschilderde ruiterfiguren.
- Op de oprijlaan stap weer op de fiets. Schuin rechts de Wassernaarseweg oversteken: het Jozef Israëlsplein.
- De tweede straat LA: de Jozef Israëlslaan.
- Bij de verkeerslichten de Benoordenhoutseweg oversteken; RD naar het fietspad aan de linkerzijde van: de Boslaan.
- Na 500 meter RA, de Boslaan en de overkluizing oversteken en de Koekamp in fietsen.
- Bij de fietspadkruising RD.
- Het fietspad komt parallel aan de Bezuidenhoutseweg te lopen.
Links ligt het Koningin Julianaplein en treinstation Den Haag Centraal.
De routebeschrijving wordt bovenaan deze pagina vervolgd.
© Johan Bommelé