De Grote Marktstraat maakt deel uit van één van de drukste fietsroutes in Den Haag. De straat is ook een drukbezocht voetgangersgebied. Er wordt veel over geklaagd, maar is er echt een probleem?

Shared space

In 2015 heeft de Grote Marktstraat zijn huidige inrichting gekregen. Het was de bedoeling om er een zogenoemde gedeelde ruimte (shared space) van de maken: voetgangers, fietsers, taxi’s en vrachtauto’s krioelen er door de ruimte. Het verkeerskundige idee erachter is de objectieve veiligheid te bevorderen door de ruimte zo in te richten dat verkeersdeelnemers voorzichtig door de ruimte bewegen. Het komt erop neer dat de ruimte een beetje onveilig moet voelen. Uit onderzoek blijkt dat het principe werkt: in gedeelde ruimtes vinden er weinig ongevallen plaats. Dat geldt ook voor de Grote Marktstraat: met de objectieve veiligheid is er geen probleem.

Maar gevoelens van onveiligheid gaan niet goed samen met het doel van de gemeente om van de Grote Marktstraat een winkelwalhalla te maken, of “balzaal”. Het probleem wordt verergerd door het ontwerp van de straat. Tegen het principe van de gedeelde ruimte in wordt het fietsverkeer gekanaliseerd op een verdiepte pad dat erg op een fietspad lijkt maar geen echt fietspad is. Op dit “fietssuggestiepad” krijgen fietsers de indruk dat ze hard mogen rijden en voorrang opeisen — gedrag dat tot ergernis onder voetgangers leidt.

Hoewel in 2015 al evident was dat de inrichting dit ongewenste effect had, deed de gemeente jarenlang niets om het probleem op te lossen. Er is weliswaar besloten om snorfietsen te verbieden. Maar dat besluit is pas in oktober 2018 uitgevoerd. Er is ook besloten om een gedragscampagne te voeren om mensen bewust te maken van de gedragsregels. Maar daar is pas in 2021 werk van gemaak — zes jaar na de oplevering! Intussen kwam de gemeente onder politieke druk om in te grijpen.

Zoveel politieke partijen, zoveel meningen

Over hoe er ingegrepen moet worden zijn de politieke partijen het niet eens. In 2018 waren de Haagse StadsPartij (HSP), de VVD, de ChristenUnie en de SP voorstander van het fietsvriendelijker maken van een alternatieve route over de Gedempte Gracht, de Gedempte Burgwal en de Lutherse Burgwal (wat we de “Gedempte route” zullen noemen). Toen was het afsluiten van de Grote Marktstraat voor fietsers nog geen thema. In 2022 wel! Nu pleiten D66, de SP, de PvdA en de ChristenUnie voor afsluiting van de Grote Marktstraat voor fietsers als de winkels open zijn, samen met de inrichting van de Gedempte route als alternatief voor fietsers. Daarentegen kiezen Hart voor Den Haag, de HSP, de Partij voor de Dieren en het CDA ervoor om de Grote Marktstraat niet af te sluiten, maar het fietssuggestiepad te voorzien van een afwijkende kleur of te upgraden tot volwaardig fietspad met fietsers in de voorrang. HvDH en het CDA willen de Gedempte route daarbij niet verbeteren voor fietsers.

Alle voorgestelde maatregelen hebben nadelen. Een duidelijkere markering van het fietssuggestiepad deelt de “balzaal” sterker op in zones en leidt er waarschijnlijk toe dat fietsers gemiddeld harder gaan fietsen. De Gedempte route is niet fietsvriendelijk want hij wordt nog intensief gebruikt door auto’s en vrachtwagens. Het begin en einde van de Gedempte route zijn ook niet veilig ingericht voor fietsers. Het is onzeker of de Gedempte route een grote fietsstroom veilig kan verwerken. En het periodiek of permanent weren van fietsers vraagt organisatorisch het een en ander.

Het standpunt van de Fietsersbond

Het weren van fietsers uit de Grote Marktstraat tijdens de drukke winkeltijden is voor de Fietsersbond afdeling Haagse regio bespreekbaar indien de Gedempte route wordt ingericht als snelle, veilige en comfortabele fietsroute met voldoende capaciteit.

Het plan van de gemeente

De coalitiepartijen hebben in 2018 en 2019 afgesproken om te onderzoeken of de Gedempte route voor fietsers een alternatief kan zijn voor Grote Marktstraat. In december 2021 kwam het college met een voorstel om de meeste parkeerplaatsen op de Gedempte route op te heffen en de route op te tuigen als fietsvriendelijke straat. In de verre toekomst wil het college wel nadenken over het autoluw maken van de Gedempte route en omgeving.

De mening van de auteurs

Laten we voorop stellen dat de mogelijkheid om door de Grote Marktstraat te fietsen het liefst zo weinig mogelijk wordt ingeperkt.

De door de gemeente voorgestelde herinrichting van de Gedempte route is op zich welkom. Een Gedempte route ingericht als fietsvriendelijke straat met minder geparkeerde auto’s en met laad-losverkeer beperkt tot venstertijden zou een goede aanvulling kunnen zijn op de hoofdfietsroute door de Grote Marktstraat.

Maar de gemeente wil na de initiële inrichting van de Gedempte route al overgaan tot het afsluiten van de Grote Marktstraat tussen 11.30 tot 18.00 uur. Daar zijn wij tegen. Hoewel het opheffen van veel parkeerplaatsen op de Gedempte route klinkt als een flinke ingreep, komt er hierdoor weinige extra ruimte vrij voor fietsers, die veel auto’s moeten passeren. Alleen als de Gedempte route autoluw wordt gemaakt kan er sprake zijn van een fietsvriendelijke route die duizenden fietsers per dag veilig kan verwerken. Omdat de gemeente daar nog geen plannen voor heeft moet de Grote Marktstraat naar onze mening onbeperkt toegankelijk blijven voor fietsers.

Zoals eerder gezegd zorgt de huidige inrichting van de Grote Marktstraat voor ergernis, omdat sommige fietsers te snel rijden en voorrang opeisen. In 2018 heeft de gemeente delen van het fietssuggestiepad verwijderd. Op de plekken waar dat is gebeurd is de snelheid van fietsers merkbaar afgenomen. Nadat de Gedempte route aangepakt is, kan de volledige verwijdering van het fietssuggestiepad mogelijk voor een vermindering van de ergernis zorgen.

Het lijkt er in ieder geval op dat de verwarring over de verkeerssituatie nog een tijdje zal voortduren.